Praktyka dochodzenia odszkodowań pokazuje, że ubezpieczyciele odmawiają dobrowolnego zwrotu nawiązki zapłaconej przez sprawcę zdarzenia, który został skazany wyrokiem karnym. Aktualna linia orzecznicza pokazuje jednak, że można skutecznie dochodzić zwrotu nawiązki od ubezpieczyciela (z polisy OC).
Ubezpieczyciele, odmawiając zwrotu zapłaconej nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, powołują się na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 grudnia 2006 r. III CZP 129/06, iż sprawca wypadku komunikacyjnego, od którego zasądzono nawiązkę na podstawie art. 46 § 2 i art. 48 k.k. nie może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia OC – zwrotu nawiązki zapłaconej pokrzywdzonemu. Jednocześnie ubezpieczyciele argumentują decyzję odmowną wskazując, że nawiązka to środek karny, który oprócz funkcji kompensacyjnej, której celem jest zaspokojenie roszczeń pokrzywdzonego, ma przede wszystkim charakter represyjny. Nawiązka jest elementem odpowiedzialności osobistej sprawcy za popełnione przestępstwo bądź wykroczenie.
W sporze z ubezpieczycielem powinno się jednak mieć na uwadze uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. III CZP 31/11, w świetle której pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dn. 21.12.2006 r. jest nieaktualny.
Sąd Najwyższy w uchwale z 2011 r. wskazał, że sprawca wypadku komunikacyjnego, wobec którego zastosowano środek karny polegający na obowiązku naprawienia szkody (art. 46 § 1 w związku z art. 39 pkt 5 k.k.), może domagać się od ubezpieczyciela – na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów – zwrotu świadczenia zapłaconego na rzecz pokrzywdzonego. W uzasadnieniu tegoż orzeczenia SN podał, iż niezaprzeczalnym jest, że obowiązek naprawienia szkody pełni funkcję penalną i funkcja ta niewątpliwie ma istotne znaczenie, nie mniej jednak nie oznacza to, iż funkcja penalna jest jedyną lub że wykazuje przewagę nad funkcją kompensacyjną. Wręcz przeciwnie Sąd Najwyższy wskazał, iż funkcja kompensacyjna środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody lub nawiązki ma przewagę nad jego penalnym i resocjalizacyjnym charakterem. Środki karne w postaci obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązka zmierzają do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem. Ich zasadniczym celem jest stworzenie pokrzywdzonemu możliwości rekompensaty szkody lub naprawienia krzywdy bez konieczności uruchamiania alternatywnego procesu adhezyjnego lub odrębnego powództwa cywilnego.
Aktualna linia orzecznicza przyznaje rację sprawcom i zasądza na ich rzecz zwrot zapłaconej nawiązki. Stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z 2011 r. zostało potwierdzone m.in. w następujących orzeczeniach (wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 11.04.2014 r., IICa 92/14; wyrok Sądu Rejonowego w Dębicy z 28.11.2014 r., I C 778/14; wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 28.01.2016 r., III Ca 1853/15; wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z 26.01.2015 r., IC 937/14).